ARXIV MATERIALLARI

[UNUTMA]

L?zgi ictimaiyy?tinin «Samur» Milli M?d?ni M?rk?zi f?aliyy?t gost?rir, dovl?t v? dig?r qurumlarda kifay?t q?d?r l?zgi milliyy?tli s?xsl?r yuks?k v?zif?l?rd? isl?yirl?r. Bel?likl? d?, bir daha ayd?n olur ki, Az?rbaycanda etnik xalqlara qars? h?r cur s?rait yarad?ld?g?, Az?rbaycan dovl?tinin onlara h?mis? dayaq oldugu bir vaxtda erm?ni hiyl?si, erm?ni fitn?karl?g? yenid?n oz cirkin niyy?tini ifad? edir. Bu cur ?m?ll?rin arxas?nda tarix boyu erm?ni izi olub. Ancaq fakt faktl?g?nda qal?r. Az?rbaycanda sabitliyi pozmaq ist?y?nl?rin ?li h?mis? qaynar qazanda yan?b. Bu d?f? d? cox guman ki, x?yan?tkarlar, olk?mizd? nifaq salmaq ist?y?n quvv?l?r oz c?zalar?n? alacaqlar.

[UNUTMA]

H?mcinin Az?rbaycan Respublikas?n?n huquq-muhafiz? orqanlar? t?r?find?n h?bs edilmis milliyy?tc? avar s?xsin oldurulm?si, «Ic?ri s?h?r»d?ki «L?zgi m?scidi»nin ad?n?n d?yisdirilm?si, o cuml?d?n Az?rbaycanda soyadlar?n sonluqlar?n?n millil?sdirilm?si il? bagl? azsayl? xalqlar?n guya g?l?c?kd? assimilyasiyaya ugrayacaqlar? bildirilib. Muraci?tin sonunda Az?rbaycanda azsayl? xalqlar?n huquqlar?n?n qorunmas?, Dag?standa v? olk?mizd? yasayan l?zgil?rin birl?sm?si ucun Rusiya r?hb?rliyind?n kom?klik ist?nilib.
Reall?qda is? yaz?lanlar?n ?ksin? olaraq, Az?rbaycanda l?zgil?rin yasad?g? bolg?l?rd?ki orta m?kt?bl?rd? asag? sinifl?rd? l?zgi dilind? d?rsl?r kecirilir. Bundan ?lav?, Bak? s?h?rind? l?zgidilli «Samur» q?zeti v? «Ci Raqg» («Bizim Gun?s») jurnal? n?sr olunur, mut?madi l?zgi dilind? muxt?lif b?dii-?d?bi kitablar cap edilir.

[UNUTMA]

«www.sharvili.com». «realcaucasus.org», el?c? d? Erm?nistan xususi xidm?t orqanlar? n?zar?tind? olan dig?r l?zgi v? erm?ni saytlar?nda «Assambleya korenn?x narodov Azerbaydjana» v? «Dvijenie Nasionalnoqo Vozrojdeniya Alpan» adl? uydurma l?zgi t?skilatlar? ad?ndan Rusiya Federasiyas?n?n prezidenti Dmitriy Medvedyev? unvanlanm?s muraci?t yerl?sdirilib. Muraci?td? Az?rbaycan?n tarixi t?hrif edilib, respublikam?zda azsayl? xalqlar?n, xususil? l?zgidilli ?halinin huquqlar?n?n pozulmas?, onlar?n dill?rind? orta m?kt?bl?rd? d?rsl?rin kecirilm?m?si, q?zet, jurnal v? radioverilisl?rin olmamas?, habel? l?zgil?rin say? bar?d? yalan demoqrafik r?q?ml?r t?qdim olunub.

[UNUTMA]

Erm?nil?r Az?rbaycanda yeni t?xribatc? ?m?ll?r? baslad?
Bu d?f? x?yan?tkar qonsular?m?z l?zgil?rin ad?ndan Rusiya prezidentin? muraci?t unvanlay?blar

[UNUTMA]

Buna sitat kimi o ill?rd? Gurcustan hakimiyy?tind? t?msil olunan erm?nim?ns?li Karinyan?n dediyi "Erm?ni konullul?r isgal alt?ndak? bolg?l?rd? butun gucunu gost?r?r?k turkl?r v? az?rbaycanl?lar?n fiziki m?hv edilm?sin? cal?s?rd?lar" sozl?rini gost?rm?k yerin? dus?rdi.
Rus Qafqaz ordular?n?n komandan? Odiselidzenin Moskvaya yollad?g? teleqramda yaz?lanlar? oxuyaq: "Erm?ni birlikl?ri qad?nlar v? korp?l?r d? daxil olmaqla silahs?z turk xalq?na qars? kutl?vi v?hsilikl?r etm?kd?dirl?r. Stalinin 1920-ci il noyabr?n 3-d? Cicerin? gond?rdiyi teleqramda yaz?l?r ki, turkl?rin erm?nil?r? hucumlar? il? bagl? soyl?nil?nl?r yaland?r. Van, Mus v? Bitlisin erm?nil?r? verilm?si imperialist maraqlardan ir?li g?l?n, t?xribatc? t?l?bdir".

[UNUTMA]

Art?q k?ndl?r? ac?q h?ml?l?r edirl?r, qad?nlar-q?zlar t?cavuz? ugray?rlar. ?rzincandan 18 kilometr aral? yerl?s?n Z?kkih k?ndi yer uzund?n silinib. Eyni proses Az?rbaycanda da gedir: Bak?da, Samax?da, Salyanda kutl?vi q?tll?r tor?dilir." Butun bunlar is? bas? muharib?y? qar?sm?s Osmanl?n? daha da z?if salaraq torpaqlar?n?n mu?yy?n hiss?sini ?l? kecim?k, el?c? d? must?qilliyini elan ed?n Az?rbaycan? yenid?n Rusiyaya baglamaq ist?yind?n ir?li g?lirdi.
M.Bora Perinc?kin arasd?rmas?na gor?, Turkiy? v? Az?rbaycan, mu?yy?n q?d?r d? Gurcustan ?razil?rind?n - s?rqd? Kur-Araz caylar?n?n qovusdugu yerd?n baslayaraq q?rbd? Qara d?niz sahill?rin?d?k uzanan, Gurcustan?n Cavaxetiya bolg?sini ?hat? ed?n (amma cox q?rib?dir ki, Irandan bir ovuc da olsun torpaq ist?nilmir - V.T.) "boyuk Erm?nistan" yaratmaq ist?y?n erm?nil?r car ordusunda yerli dili bil?n v? k?ndl?r? yaxs? b?l?d olan xususi agentl?r kimi cal?s?rd?lar.

[UNUTMA]

Hans? ki onlar? oyr?nib qondarma erm?ni soyq?r?m? iddialar? il? dunya birliyinin fikrini casd?ran erm?nil?rin t?bligat?n? dayand?rmaq mumkundur. Eyni zamanda h?min s?n?dl?rl? Erm?nistan?n hec d? t?kbas?na deyil, m?hz arxas?nda dayanan rus imperialistl?rinin ciddi d?st?yind?n yararlanmaqla Turkiy? v? Az?rbaycanda soyq?r?m tor?tdiyini dunyaya subut etm?k olar.
Turk ordusunun Qafqaz c?bh?si komandan? V?hbi pasan?n rus ordusunun Qafqas c?bh?si komandan? general Prjevalskiy? yazd?g? 22 yanvar 1918-ci il tarixli m?ktubda da erm?nil?rin tor?tdiyi v?hs?td?n b?hs olunur. M?ktubun m?tni bel?dir: "Rus qosunlar? ?rzincandan c?xan kimi erm?nil?r aktivl?s?r?k rast?na c?xan h?r bir mus?lman? q?tl? yetirm?y? baslay?b.

[UNUTMA]

Erm?ni dovl?t arxivl?rind? d? ist?nil?n q?d?r on?mli s?n?d var ki, bu gun onlar? arasd?rmaga imkan vermirl?r. Hans? ki, h?min s?n?dl?ri Rusiyan?n dovl?t arxivl?ri vasit?sil? oxumaq mumkundur. Bu s?n?dl?r? Erm?nistan, el?c? d? Az?rbaycan v? Gurcustan arxivl?rinin materiallar?n? da ?lav? etdiyimiz zaman Moskvan?n m?hz erm?nil?rin ?li il? muasir Turkiy? v? Az?rbaycan ?razil?rind? oz m?qs?dl?rin? catmaq namin? q?rg?nlar tor?tdiyini gor? bil?rik".
Rus arxivl?rind? ist?r car, ist?rs? d? sovet Rusiyas?n?n, el?c? d? "dasnak" v? sovet Erm?nistan?n?n ?n yuxar? v?zif?l?rd? oturan r?hb?rl?ri t?r?find?n imzalanm?s cox gizli raport v? yaz?smalar saxland?g?n? dey?n Perinc?k bildirib ki, h?min s?n?dl?r aras?nda Anadolu k?ndl?rind?, el?c? d? Az?rbaycan?n muxt?lif bolg?l?rind? gunahs?z insanlar?n nec? v? hans? s?raitd? m?hv edildikl?rini isbatlayan d?lill?r tap?l?b.

[UNUTMA]

M.Bora Perinc?k bildirib ki, Moskva arxivind? car generallar?n?n v? zabitl?rinin yazd?g? yuzl?rc? raport, el?c? d? o dovrun h?rbi m?hk?m?l?rinin yuzl?rc? hokmunun yaz?l? sur?ti var ki, I Dunya muharib?si zaman? isgal edil?n bolg?l?rd? erm?nil?rin tor?tdiyi q?tliamlar?n ustunu ac?r.
Perinc?kin tap?nt?s?na ?sas?n, "Sovet arxiv s?n?dl?ri is?g?nda turk - erm?ni ?laq?l?ri. 1915 - 23-cu ill?r" movzusunda yaz?lm?s arxiv s?n?dl?rind? Rusiyan?n Osmanl? dovl?tinin ?razil?rind?n, o cuml?d?n Qafqaz torpaqlar?ndan pay almaq m?qs?di il? muharib? aparan olk?l?rd?n biri kimi gost?rilib: "Car Rusiyas? XIX ?srin ortalar?ndan 1917-ci il?d?k t?r?f olaraq erm?ni m?s?l?sinin icind?dir. Bu don?m? aid sovet arxivl?rind? bir cox sosialist Erm?nistan? s?n?dini tapmaq mumkundur.

[UNUTMA]

"Yeni cag" q?zetinin yazd?g?na gor?, ot?n ?srin ?vv?ll?rind? Qafqaz H?rbi M?hk?m?sinin bir qrup erm?ni h?rbcisinin cinay?t isin? dair c?xard?g? hokmd? yaz?l?b ki, h?min ?sg?rl?r turk qad?n v? q?zlara t?cavuz etdikl?ri v? onlara d?hs?tli isg?nc? verdikl?rin? gor? gunahkar bilinibl?r. Eyni zamanda s?n?din saxland?g? qovluqda rus - Qafqaz ordusunun komandan? Odiseledzinin Moskvaya gond?rdiyi teleqram da tap?l?b. H?min teleqramda yaz?l?b ki, erm?ni silahl?lar? Qafqazda v? Anadoluda turkl?r? qars? kutl?vi q?rg?nlar tor?tm?y? baslay?b.
Haqq?nda dan?sd?g?m?z s?n?dl?ri Istanbul Universiteti Ataturk ?saslar? v? Inqilab Tarixi Institutunun t?dqiqatc?s? M?hm?t Bora Perinc?k sovet arxivl?rind? 1915 - 23-cu ill?r? aid m?lumatlar? arasd?rark?n uz? c?xar?b. Yeri g?lmisk?n, h?min s?n?dl?rd? SSRI-nin odovrku ?n yuks?kv?zif?li r?smil?ri d? erm?nil?rin turkl?r? qars? soyq?r?m h?yata kecirdiyini t?sdiql?yirl?r.

[UNUTMA]

Erm?nil?rin 1918-ci ild?ki q?tliamlar? bar?d? faktlar askarlan?b
Turk tarixcil?rinin arxivl?rd?n tapd?qlar? yeni s?n?dl?r "must?qillikl?rini" qeyd ed?n erm?nil?rin bayram kefl?rini yamanca pozub
Bir nec? gun ?vv?l Rusiyan?n dovl?t arxivl?rind? uz? c?xar?lan tarixi s?n?dl?r Erm?nistanda v? xaricd? f?aliyy?t gost?r?n erm?ni lobbil?rini ciddi narahat edib. Xat?rladaq ki, 1918-ci il may?n 28-i h?m d? Erm?nistan?n Qafqaz Seymind?n ayr?laraq must?qilliyini elan etdiyi gundur v? erm?nil?r ucun bel? bir bayram ?hvall? tarixd? onlar?n v?hsiliyini ?ks etdir?n s?n?dl?rin ac?qlanmas? Ir?van?n ovqat?n? korlay?b.